Soldeertechnieken

Bij de CD-Rom is een experimenteerbord en een aantal componenten bijgeleverd om de theoretische kennis direct in de praktijk te brengen. Om de componenten op de printplaat aan te brengen hebben we in dit geval géén soldeerbout nodig, maar toch op deze pagina enkele tips m.b.t. het solderen van componenten op een z.g. printplaat.

Werkplek
Richt een schone en droge werkplek in, dus vrij van vocht en vuil. Leg alle benodigdheden binnen handbereik. Het klinkt voor de hand liggend, maar goed gereedschap is nodig om betrouwbaar en degelijk werk af te leveren.

Soldeerbout
De soldeerbout moet van goede kwaliteit zijn en vooral veilig in gebruik, dus met een spiraalstandaard en het liefst een geaarde stekker plus stopcontact. Een soldeerbout met regelbaar vermogen (ca. 15 - 25 Watt), regelbare temperatuur en / of verwisselbare soldeerstiften van verschillende dikte maakt het mogelijk om uiteenlopende klussen uit te voeren. De dikte van de punt moet ongeveer overeenstemmen met de aard en schaal van het werk. Leen desnoods een soldeerbout. Vraag een vriend of collega met technische kennis om de beginselen van het solderen uit te leggen. Uiteraard is het verstandig om eenvoudig te beginnen.

Solderen
Nog voor het echte gebruik van de soldeerbout is het belangrijk om te tip altijd even te vertinnen met soldeertin. Dit houdt de tip in een goede werkconditie en voorkomt het vrijkomen van geoxideerde tindeeltjes, die de las minder betrouwbaar maken. Veeg de tip na elke soldeerbehandeling af aan een speciaal daarvoor bestemde vochtige spons.

Soldeertin
Gebruik ook een goede kwaliteit soldeertin. Het 60/40% tin/lood draad bijvoorbeeld, met een diameter van 1 mm is uitermate geschikt voor elektronicatoepassingen. Dit soldeertin bevat een stof (flux) om de aan elkaar te solderen metalen schoon te maken. De flux reinigt het altijd in lichte mate oxiderende metaaloppervlak, als gevolg waarvan een verminderde vloeiing zou ontstaan. Koper en legeringen daarvan, alsmede metalen met veredelde oppervlakken (zilver, goud) zijn goed te behandelen met dit soldeertin. Gebruik nooit S39 soldeervloeistof of iets dergelijks. Dit is een agressief schoonmaakmiddel. Het bevat namelijk een soort zuur, dat na verloop van tijd de pluggen aanvreet, waardoor ze uiteindelijk onbruikbaar worden.

Verwijderen van tin
Het vewijderen van zowel componenten als overtolig soldeertin op printplaten kan voor menig electronica-hobbyist een ware beproeving zijn. Met name als er sprake is van dicht op elkaar liggende sporen en high density bestuckte onderdelen. Veel voorkomende problemen kunnen zijn, met soldeertin verstopte gaten, soldeertin tussen de sporen of loslaten van printsporen en/of soldeer-eilanden. Het gebruik van een zuigbout of zuiglitze (zie voorbeeld hieronder) ligt dan voor de hand maar nog afgezien van het beschikbaar hebben hiervan, moet er de nodige warmte aangewend worden om het soldeertin goed te doen smelten. Dit met het risico de fragiele electronica-structuur te beschadigen.

Om het laatste te vermijden bestaat een handig hulpmiddel, een in elke shack aanwezig attribuut, een potlood! Zeer geschikt zijn vulpotloden met losse stift (3mm), liefst met een hardheid B of 2B. Moet er tin uit de gaten in een printplaat worden verwijderd, dan verwarmt men lokaal de tin met de soldeerbout tot de tin gaat vloeien. Steek de scherp gepunte potloodstift in het gat en neem vervolgens de soldeerbout weg.

Tengevolge van het verschil in oppervlaktespanning trekt de vloeibare tin zich terug op de potloodstift, het gat is dan vrij van tin! Op dezelfde wijze kan soldeertin tussen printsporen worden weggewerkt. Daartoe wordt de potloodstift vlak gelegd in de vloeiende tinbrug, waarna de soldeerbout wordt weggenomen. Het voorkomen van loslaten van gelijmde printsporen en soldeereilanden vereist een zekere feeling en het behoedzaam omgaan met een niet te zwaar gedimensioneerde soldeerbout. Samen met de hierboven beschreven truc zal dit zeker tot succes leiden.

De 10 soldeergeboden

1. Ideaal is een 15 à 25 Watt-soldeerbout met een rechte 2mm brede "long-life" punt.
2. Gebruik soldeertin, samengesteld uit 60% tin en 40% lood, bij voorkeur met 1 mm doorsnede en een kern van vloeimiddel. Gebruik geen soldeermiddelen, zoals soldeerwater, -vet, of -pasta.
3. Bevestig vóór het solderen alle componenten stevig op de print. Verbuig daartoe de uit de bevestigingsgaten stekende aansluitdraden. Zet de soldeerbout aan en maak de punt schoon met een vochtig doekje of sponsje.
4. Verhit de beide metalen delen die aan elkaar gesoldeerd moeten worden, bij voorbeeld een koperbaan en een aansluitdraad, met de soldeerbout. Voeg vervolgens soldeertin toe. Het tin moet vloeien, zich dus verspreiden over het gebied waar de te solderen delen elkaar raken. Haal 1 à 2 seconden later de soldeerbout weg. Tijdens het afkoelen van de soldeerverbinding mogen de twee delen niet ten opzichte van elkaar bewegen. Anders opnieuw verhitten
5. Een goede soldeerlas ziet er uit als een bergje met een rondom holle helling (zie voorbeeld onderaan de pagina).
6. Kopersporen en onderdelen, met name halfgeleiders, mogen niet te warm worden. Zorg desnoods voor extra koeling door de te solderen aansluitdraad met een pincet vast te houden.
7. Knip uit de soldeerlas stekende aansluitdraden af met een scherpe zijkniptang. Pas op voor rondvliegende stukjes draad.
8. Zet de soldeerbout uit na het solderen en tijdens onderbrekingen die langer dan een kwartier duren.
9. Moet er soldeertin worden verwijderd? Maak dan gebruik van zg. zuiglitze of eventueel een potlood, zie hierboven.
10. Oefening baart kunst, weerstanden of stukjes draad zijn zeer geschikt als oefenmateriaal.